ĐOÀN NGƯỜI KINH ĐI BUÔN QUA XỨ THƯỢNG

Đoàn người buôn bán qua xứ Thượng... ( Trước năm 1975,người THƯỢNG là danh từ gọi chung vùng cao nguyên trung phần; bao gồm đồng  bào  dân tộc Ê đê, v.v. Trà Dút, Trà Rỏ ,Trà ku, vào thời kỳ Pháp thuộc đặt tên Plejit, Pleime,  và Pleiku .Bây giờ là Thành Phố Pleiku thuộc Tỉnh Gia Lai ngày nay   ). Trong đoàn người Việt , buôn bán qua xứ Thượng, ( phần đông là người dân tứ  xứ ,Bình Định nhiều hơn dân  Quảng Ngãi và các Tỉnh khác. Mỗi nhóm khoảng 5 - 10 người .Họ rất giỏi võ nghệ võ thuật ngoài quyền cước ra ;côn,giáo,  roi ,và võ khăn ( 2 đầu khăn cột hòn  đá nhỏ bằng cở nắm tay) không riêng gì võ sư,mà võ sĩ gan dạ họ có thể hạ gục hoặc đánh chết một con hổ lớn .Bằng chiếc khăn mềm mại nhưng đầy uy lực do công phu luyện tập của người đam mê võ thuật bộ môn này. Đoàn người đi buôn nhiều chủng loại  hàng ; cồng,  chiêng, ghè, ché , chum ,cho đến đồ trang sức còng kiềng đeo cổ tay, chân.Có nhóm thì mang  một số hàng tạp hóa khác như;cá khô, múi hột, dầu phụng,dầu lửa.Quần áo, chăn,màn.v.v.Phương tiện vận chuyển có thể linh động từ xe bò, ngựa thồ, hoặc gồng gánh, khiêng vác tùy theo chặng đường dài 3- 4 tháng hoặc ngắn hạn một vài tháng. Còn tùy thuộc vào sức khỏe và sở thích ,sở trường, khả năng giao tiếp mối lái  đáp ứng nhu cầu  ,tạo uy tín.Mối quan hệ giữa người mua và bán họ duy trì kết nối sự thân quen giới thiệu qua nhiều thế hệ  với người dân tộc trong buôn, làng với nhóm- đoàn người Kinh buôn bán quen thuộc từ rất lâu ,lâu lắm rồi. Sau đây là vài câu chuyện được kể lại trong đoàn người đi buôn nơi xứ Thượng. Hầu hết những ai làm truỏng nhóm người Việt đi buôn bán đều kết thân với chúa Làng, Buôn ,xã và nếu được dịp thuận tiện họ còn làm lễ nhận cha ,con nuôi qua tập tục bú vú. Thể hiện mối thân tình đã giao kết về tinh thần vậy.Đòan người buôn đi đến làng... *Một trong số người thuộc nhóm mang theo  mặt hàng cồng, chiêng nhỏ.  Ông  ta được mối người ở bản làng này  mua  1 bộ  chiêng với điều kiện hai bên đồng thuận là đổi 1 con bò lớn để lấy bộ chiêng đó. Sau khi đã thỏa thuận giao hàng và bò xong. Ông này liền dắt con bò đến nhà người Cha nuôi  đã kết nghĩa  với mình là trưởng Làng ,nhờ giới thiệu tìm người ở trong làng này để gởi lại nuôi con bò mà mình vừa đổi hàng được . Họ lên đường  tiếp tục đến nhũng buôn, làng xa hơn  để bán cho hết số hàng đã mang theo ...Khoảng  thời gian vài tháng, sau khi đã bán hết số hàng qua những buôn ,làng khác.Trên đường về, nhóm này, họ ghé lại thăm già làng và nhà mà người trong làng  đã nhận giữ nuôi hộ con bò mấy tháng trước đây.Nhưng vài lần đến nhà vẫn  không gặp được chủ nhà ,kể cả người trong gia đình.Mà  cũng chẳng thấy con bò nào trong chuồng khi quan sát xung quanh.Một người Kinh, trong nhóm liền quyết định tới nhà Cha nuôi kết nghĩa với mình để trình bày cớ sự.Chúa già Làng và  vài người Việt trong nhóm cùng đi tới nhà người nhận giữ nuôi con bò, vào lúc  buổi chiều chạng vạng,  sắp hòa dần vào đêm tối...dừng chân trước cổng nhà làm bằng tre thưa thớt cho lấy lệ. Chúa già làng lên tiếng gọi tên chủ nhà từ xa; " đâu có gì quan trọng đâu mà phải trốn bây ơi ".Ngày mai hãy gọi những ai  đã chia phần thịt làm từ con bò đó ,đến dự họp tại nhà truưởng làng để bàn việc hùn tiền lại để đền cho chủ bò là giãi quyết xong chớ gì, có ăn thì có chịu chớ.Chủ nhà mở cửa ra và bước  xuống  cầu thang ( cầu thang làm bằng thân cây đẽo từng nấc, từ mặt đất lên nhà sàn)  đích thân chủ nhà đi ra tận ngỏ chào mời  già làng và khách vào nhà, họ ngồi xếp bằng dưới sàn nhà giữa nói chuyện...Chủ nhà phân trần lý do vì sao đã làm thịt con bò đã giữ nuôi mấy tháng trước đây.Y cũng nhận phần lỗi  về mình ,vì quá nôn nóng không kiên nhẩn chờ đợi thời gian nhóm người Việt đi buôn trở lại.Họ đã hẹn với nhau hết 2 mùa trăng tròn  sẽ trở về nơi đây để  nhận lại con  bò.  Nhưng đã quá 3 lần trăng tròn rồi mà vẫn chưa thấy người gửi bò quay lại,để trả tiền công chăm sóc nuôi dưỡng bò như hai bên đã thỏa thuận....Trời vừa  tờ mờ sáng, sau tiếng gà gáy  , là chuổi tiếng gõ ống tre đầu tiên ở đâu đó, rồi  lan dần liên tục vang vọng khắp   buôn,làng .Khi mặt trời vừa lố dạng hướng đông thì nơi sân nhà của chúa già làng đã tụ tập được một số đông  người dân  trai ,gái  thanh niên,trung niên  trong buôn làng này. Chờ đợi một lát nữa ,thấy có  thêm vài ông, bà đứng tuổi đã có mặt trong sân nhà già làng.Chúa làng đứng trên thân cây gỗ tròn lớn ,được cắt ngang qua để làm cái bục, với chất giọng sang sảng, Ông ta dõng dạc nói :- Sáng hôm nay,  ta tập trung dân trong bản làng về đây thông báo  nội dung (tóm tắt) sự việc xảy ra giữa cá nhân 1 người dân làng và người Kinh trong nhóm buôn bán quen thuộc với các bản làng gần,xa...Thời gian trước đây 3 tháng.Người chủ con  bò gửi bò cho người nuôi hộ thuộc bản làng  mình ,và cách nay 1 tuần người nhận nuôi bò đã giết đi để ăn thịt vì lý do người gủi nuôi bò trể hẹn hơn 1 tháng thời hạn trả tiền công săn sóc nuôi dưỡng bò.Ý chủ làng nhận xét thấy việc tuy nhỏ, nhưng ảnh huỏng uy tín của bản già làng; người ta vì lý do bất đắc dĩ trể hẹn đã đành.Còn mình thì thiếu kiên nhẫn mà không làm trọn lời đã nhận thì cũng có lỗi vì thất hứa.Đã vậy không báo qua chủ làng nhờ chuyển giao cho người khác nuôi dưỡng mà tự ý...Để giải quyết 2 bên thỏa mãn tốt đẹp.Ý chúa Làng nhắc nhở, những người dân nào đã nhận phần thịt của của con bò bị giết tuần trước thì hãy sòng phẳng bằng tiền mặt hoặc hiện vật như;mật ong,sừng gạc ,v.v.Cảm phiền người dân trong bản làng sáng hôm nay đi làm trể hơn mọi ngày, CHÚC TẤT CẢ MỌI NGƯỜI KHỎE MẠNH VÀ  VUI  VẺ. ...Mình lấy làm tiếc vì 3 ngày trước đó  ,có đến nhà anh của em  mấy lần nhưng không   gặp được ảnh. Nên phải nhờ chúa làng giãi quyết. Thật tình lòng anh rất buồn vì chuyện nhỏ mà làm mất thời gian của già làng và người trong bản đều biết chuyện này. Anh thật mắc cỡ  khi gặp em và cả anh ấy. Nếu có dịp gặp lần sau hoặc những lần kế tiếp em vui lòng chuyển lời của  anh xin lỗi anh ấy và mong muốn được thứ lỗi  những việc đáng tiếc đã qua. Người con gái ấy ,nơi bản làng xứ Thượng.Sau lần giã biệt người thanh niên Kinh trong nhóm người buôn bán đó, vào những buổi chiều hoàng hôn, có khi nào lòng mình  khắc khoải nhớ đến câu ;Thương ai cho uổng công tình,Nẫu về xứ nẫu bỏ mình bơ vơ.  Hoặc thanh niên người Kinh nào đó trong đoàn người buôn qua xứ Thượng ,từng quen thuộc với câu nói; Ăn cơm không có cá ,như tối ngủ không  có chồng.(hóa xơi bị mầu nhâm, bích tâm bị mầu cơi). Và cầu mong rằng đoàn người buôn nơi xứ Thượng, đi đến nơi về tới chốn .Đừng ham vui, say mê đen đỏ, ghé qua những sòng bạc ;bông đôi, xóc dĩa.  Vất vả bao ngày dành ít bạc. Vui chơi chốc lát hết nhẳn tiền.Pleiku dốc đỏ triền triền. Gắng làm cho lắm chẳng Tiền về xe.  Còn một chút gì để nhớ Phố Núi Cao.                            HH.          haothuathiennguyenhuuhao